مقاله

خواب وبیداری

 

 

بسمه تعالی

ارائه دهنده: دکترحسن اکبری

 احتیاج انسان به بیدارى بالذّات است: تحصیل اسباب کمال نفس و نیازانسان به خواب بالعرَض می باشد؛ به جهت رفع کلال و ملالى که حاصل  از بیدارماندن است و بنا بر این اعتدال در هر دو شایسته است است ومفید.

تعریف خواب:

ترک طبیعی نفس از استعمال حواس ظاهری ( کتاب خلاصه الحکمه).

رجوع حرارت غریزى از ظاهر بدن به باطن بدن براى هضم غذا و نضج ( فرآوری ، پختن و آماده نمودن) مواد روح و قوای تحلیل رفته ناشی از بیداری. (قانون)

تعریف بیداری:

تحریک جمیع اعضا و جوارح و حواس ظاهره توسط نفس و هر یک به کار لایق خود مشغول داشتن.

خواب مشابه سکون و مرطب ( رطوبت زا) و ​​بیداری مشابه حرکت و مجفف( خشک کننده) و باعث لاغری می باشد.

علت خواب:رجوع و میل حرارت غریزیه ( حرارت ذاتی بدن) به سوى باطن به دلیل طلب استراحت قوى.

اسباب چهارگانه خواب:

سبب مادى : بخار رطب معتدل

سبب صورى: مقدار و وقت و شکل خواب است

سبب فاعلى: نفس حیوانیه

سبب غائى( هدف نهایی):اجتماع و رجوع قوا به باطن به جهت طلب استراحت.

حکیم صدرامتالهین: نفسی که برای انسان و هر موجود جاندار است همان جامع استقسات بدن او و مولف انها بر وجه صالح برای بدنیت اوست و همانست که تغذیه و تنمیه (رشد) و تولید مثل بر عهده دارد و هنگام فساد مزاج ان را به مزاج صحیح بر میگرداند  و ادامه حیات را برعهده دارد.

نقش طبیعت را می گوید:جوهر نفس از سنخ ملکوت  و عالم نور  محض است و نمیتواند در بدن تصرف کند مگر با واسطه ای...

همانا نفس در نزد ما ،در بدن تصرف نمیکند مگر به واسطه طبیعت

حکیم عقیلی:

• طبیعت مبدا اول  است برای حرکت که بالذات است.

• طبیعت مرتبه ای از مراتب نفس است که متعلق به جسم و منطبع  فرورفته در جسم و مدبر ومتصرف و حافظ جسم است  ومادام العمر از آن مفارقت نمی نماید

طبیعت

• نفس ضعیف بالقوه است که چون تقویت و فعلیت یابد از بدن گاهگاهی جدا گشته به مبدا خود که عقل است پیوسته  تحصیل کمالات کند.

• طبیعت ان است که تدبیر وتصرف دربدن وحفظ ان را به واسطه کیفیات اربعه و حصول مزاج  می کند

عقل:

امری است که تدبیر و تصرف ان در بدن به واسطه نفس باشد.

مشخصات خواب خوب:

برخاستن انسان بعد از خواب نهایت راحتی رفع خستگى و کسالت را داشته باشد.

اگر نخوابیم: دوام تعب (تلاش و زحمت) و حرکت موجب تحلیل روح و درنتیجه  نفس از تدبیر بدن عاجز و موجب هلاکت آدمی خواهد شد.

بهترین خواب:

خوابی است که: مستغرق( خواب عمیق)، متصل ومعتدل المقدار باشد.

حادث بعد از هضم غذا  و انحدار( عبور کرده) از معده به روده ها (حدودا دو ساعت پس از غذا).

خواب تندرستان:

با برنامه، به اعتدال، ووقت معین، عدم زیاده در آن و پرهیز از شب بیداری قانون  ج1 ص247 (ساعت 21 الی 3 بهترین زمان خواب است).

خواب معتدل چگونه است؟

مرطب ( رطوبت زا) و مسخن (انرژی زا برای بدن).

نکته:

بهترین چیزها برای افراد پیر است (با خوردن کاهو و حمام(استکثار در ریختن آب گرم برسر بعد از استکمال هضم غذا.

اثرات خواب معتدل در بدن معتدل:

نضج اخلاط خام و گرم وتر شدن بدن و جبران تحلیل حار غریزی.

خواب بر گرسنگی:

دق(لاغری بیمارگونه بدن) و سرد شدن بدن.

مسقط قوّه و لاغر کننده بدن می باشد : حرارت متوجّه به باطن چون بى کار نمى‏تواند بود، تصرّف در اخلاط و رطوبات بدنیه نموده و منجر به ترقیق و تحلیل و اذابه ( ذوب شدن) و تبخیر رطوبت های بدن می گردد.

 در قانون شیخ الرییس ابو علی سینا میفرماید: خواب معتدل مرطب مسخن است.

چرا نیاز به بالا پوشش در خواب داریم؟

توجه ارواح و قوی و حرارت غریزیه به داخل است  پس نیاز پوشش بیشتر در هنگام خواب داریم.

​​​

نکته: مورد دوم به میزان پری معده هنگام خواب و میزان خواب بستگی دارد.

​​​​​​​​​​​​​

پرخوابی و کم خوابی(تفریط و تقلیل خواب) هر دو مضرند.

 

بیداری زیاد(یقظه به افراط) :به شدت مضر بدن است.

❖ یبس دماغ ( خشکی و سودای مغز)

❖ احراق اخلاط

❖ موجب جنون

❖ بروز امراض حاره

خواب معتدل:حدود 6 ساعت است.

ترکیب مفید خواب آور:

کاهو+دارچین،قرنفل،هیل بوا(جهت کاهش تبرید و کسر نفخ اما در مقدار اندک).

خوابیدن زیر نور خورشید و مهتاب خوب نیست.

الف:خورشید:ث وران صفرا، ثقل دماغ، صعود ابخره به مغز و در نتیجه ایجاد سردرد.

ب:مهتاب: محرک خون به سوی دماغ (مغز) و ظاهر،محدث رعاف ( خون دماغ)، تحریک قوه باه، زیرا در افزایش نورانیت حرکت جمیع رطوبات اتفاق می افتد.

 

تغییر عادت خواب باید به تدریج باشد(خلاصه الحکمت ج 2 ص882)

خواب بعد نماز صبح؛ خصوصا در وقت آن که آن را «عَیلُولَه‏» نامند، به جهت آن که باعث بروز بیماری ها است (علت بیماری ها).

خواب در وقت زوال ظهر که آن را «حَیلُولَه» : حایل میان نائم و صلاه و محدث نسیان( فراموشی) است.  • حیلوله:هی النوم بعد الزوال(متمایل شدن آفتاب از وسط آسمان به سمت مغرب /بین دونماز ظهر وعصر)

و خواب آخر روز که مسمّى به «فَیلُولَه» است؛ به جهت آن که باعث آفات بسیار و منجرّ به هلاکت  و «فَیلَه» در لغت به معنی هلاک است.

• فَیلُوله(لغتنامه:خطا کردن یا سست رای شدن مرد):خواب آخر روز(مضر،آفت بسیار و مهلک)/بعد از نماز صبح!

• قیلوله:خواب نیمروز(خصوصا در تابستان و گرمی هوا و کوتاهی شب) قبل از نماز ظهر بسیار خواب خوبی است و حدود نیم ساعت است.

 

انواع خوابیدن های مضر:

خوابیدن در گرسنگی

عوارض خوابیدن در روز(خصوصا زمستان):

بلادت ذهن (کندی ذهن)

حمیات واورام

بد رنگی چهره

سکته

 نزله (نزول مایعات)

وجع ظهر( کمر درد)

عارضه خوابیدن بر رو( دمر خوابیدن):

کدورت چشم

بهترین نوع خوابیدن: اول به سمت راست سپس به چپ بچرخد و موقع برخواست دوباره به راست بچرخد و از سمت راست برخیزد.

لباس خواب:

مناسب مزاج وسن وفصل افراد

در تابستان: کتان

در زمستان: پشم

 

محل خواب:

عوارض خوابیدن بر زمین سرد نمناک: فالج،استرخاء،اوجاع ظهر(کمر درد)

عدم استفاده از چراغ خواب  توصیه می شود.

منابع:

1. قانون شیخ الرییس ابن سینا
2. خلاصه الحکمه عقیلی علوی شیرازی